Jeden z moich ulubionych kwiatów, szkoda, że ich cudownym zapachem można cieszyć się tylko w maju :c Dlatego ja wiecznie poluję na kosmetyki czy perfumy z nutką tej rośliny ;)
Konwalia majowa (
Convallaria majalis L.) – gatunek byliny kłączowej z monotypowego rodzaju konwalia (
Convallaria L.). Zaliczany był w systemach z końca XX wieku (Reveala, Takhtajana) do rodziny konwaliowatych (
Convallariaceae), w systemie APG II (2003) do rodziny myszopłochowatych (
Ruscaceae), a od 2009 (system APG III) do szparagowatych (
Asparagaceae).
Konwalia jest rośliną leczniczą i popularną rośliną ozdobną, której
głównym walorem są niewielkie kwiaty o charakterystycznym zapachu i
dzwonkowatym kształcie. Znana jest pod wieloma nazwami zwyczajowymi i
ludowymi. Występuje często w lasach niemal całej Polski, poza tym jest
także uprawiana.
Rozmieszczenie geograficzne
Konwalia majowa występuje na półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym. Zasięg obejmuje niemal całą Europę, środkową i północną Azję (po Koreę i Japonię na wschodzie oraz Mjanmę
na południu). Jedna z odmian (wyróżniana przez niektórych systematyków w
randze odrębnego gatunku) znana jest także z terenów górskich we
wschodniej części Ameryki Północnej. W Polsce jest to gatunek rodzimy
spotykany w lasach na terenie niemal całego kraju. Występuje
powszechnie zwłaszcza w północno-wschodniej części kraju, gdzie porasta
duże powierzchnie, a rośliny wyróżniają się odpornością i żywotnością.
Gatunek ten miejscami występuje na nielicznych stanowiskach np. w
niektórych obszarach Ziemi Lubuskiej i Mazowsza, brak go niemal zupełnie
w wyższych partiach gór.
Zarówno w obrębie zasięgu, jak i poza nim konwalia majowa jest
uprawiana w ogrodach i parkach, popularna w uprawie jest także w Polsce.
W opuszczonych ogrodach i parkach dziczeje, czasem rośnie jako
uciekinier z ogrodów. Pojawia się także poza swym naturalnym zasięgiem,
np. odmiana europejska (var.
majalis) występuje jako roślina zdziczała w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, w wielu miejscach traktowana jest tam jako trudny do zwalczenia gatunek inwazyjny (;o). W Japonii odmiana europejska wymieniona jest w ustawie o obcych gatunkach inwazyjnych (
Invasive Alien Species Act) z 2 czerwca 2004.
Budowa
Kłącze
Cienkie (do ok. 5 mm średnicy), podziemne, pełzające płytko pod powierzchnią ziemi (zwykle na głębokości 6–8 cm),
brunatne, z resztkami zeszłorocznych liści. Podzielone jest na krótkie
międzywęźla, z których wyrastają korzenie. Z kłącza rozchodzą się boczne
rozgałęzienia (rozłogi).
Występują dwa rodzaje kłączy: cienkie, poziome, o międzywęźlach
wydłużonych oraz grubsze, wznoszące się, o pędach skróconych.
Pędy kwiatowe wyrastają szczytowo na kłączach głównie tego drugiego rodzaju
.
Korzenie
Wyrastają w węzłach kłącza, są cienkie (ok. 1 mm średnicy) i szare.
Korzenie sięgają płytko (do 25 cm), na glebach zwięzłych główna ich masa
znajduje się na głębokości 7–8 cm, na glebach piaszczystych – na 8–14
cm.
Łodyga
Wyrasta z dwuletnich kłączy i u nasady okryta jest pochwiastymi
nasadami liści. Trójgraniasta, wąsko oskrzydlona, bezlistna oś
kwiatostanowa (głąbik). Osiąga do 20 (30) cm wysokości i jest zwykle nieco krótsza od liści.
Liście
Asymilacyjne wyrastają najczęściej parami z kłączy (rzadziej 1 lub
3), otulone u nasady pochwiastymi liśćmi wspólnie z głąbikiem
kwiatostanowym. Mają kształt zmienny, wydłużony, od lancetowatego do
eliptycznego, zaostrzony wierzchołek, użyłkowanie
łukowate. Są nagie i całobrzegie, nieco wklęsłe i długo zbiegające ku
dołowi w ogonek. Osiągają do 20 (25) cm długości i 6 (8) cm szerokości.
Liście pochwiaste (do 5) otulające nasadę liści i łodygi są bezbarwne,
zielonawe lub purpurowo nabiegłe. Pochwy tych liści tworzą pozorną
łodygę rurkowatą, przez którą przechodzi głąbik.
Kwiaty
Zebrane w szczytowe, jednostronne grono o 5–9 kwiatach u roślin dziko rosnących, a u form ogrodowych o 11–18 kwiatach.
Kwiaty kulisto-dzwonkowate, pochylone do dołu, ze zrosłymi, białymi lub
lekko różowymi listkami okwiatu, do 6 (9) mm długości i szerokości, na
końcu z 6 trójkątnymi, odgiętymi ząbkami o długości 1,5–2 mm. Pręcików jest 6, mają duże, żółte pylniki (długości 2 mm) i krótkie, grube nitki. Słupek
górny, trójdzielny, znamię długości ok. 2 mm. Miodniki wydzielające nektar wabiący owady zapylające znajdują się wokół zalążni.
Intensywnie pachnące kwiaty wyrastają na zgiętych szypułkach o długości
do 1 cm, w których pachwinach znajdują się krótkie (do 8 mm), błoniaste
przykwiatki. W warunkach naturalnych konwalia zakwita w maju i czerwcu.
Owoc
Rzadko powstające, zwisające, czerwone jagody o średnicy 8–12 mm. Zawierają po 2–6 niebieskawo-białych lub żółtawych, błyszczących nasion. Są one prawie gładkie i prawie kuliste (z jednej strony słabo się zwężają). Osiągają średnicę 2,5 mm.
Gatunki podobne
W czasie kwitnienia konwalię majową trudno pomylić z innym gatunkiem
ze względu na charakterystyczny wygląd i zapach kwiatów. Poza tym
okresem młode konwalijki dwulistne (Maianthemum bifolium)
ze stulonymi liśćmi lub owocujące rośliny tego gatunku (też z
czerwonymi jagodami) mogą być przez osoby niedoświadczone pomylone z
konwalią. Jednak u konwalijki liście są mniejsze, u nasady sercowato
wycięte (u konwalii nasada jest zbiegająca) i wyrastają z łodygi
wzniesionej nad ziemię (u konwalii liście wyrastają z podziemnego
kłącza). Podobny kształt liści do konwalii ma czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum), a w Ameryce Północnej Allium tricoccum. Gatunki te zawsze jednak zdradza charakterystyczny, silny zapach czosnkowy, a poza tym wyrastają z cebul,
a nie z kłącza. Umiejętność rozróżniania czosnków od konwalii jest o
tyle istotna, że ich liście są jadalne, a u konwalii – trujące.